Զարգացած ժողովրդավարական հասարակությունների մեծ թվաքանակը՝ չնայած իրենց տնտեսական և ռազմական ուժին, հայտնվեցին պատմության շեմին հենց անարդար դատական համակարգի պատճառով: Անբարեխիղճ, մանր-գավառական դատական համակարգն ավելի վտանգավոր է, քան թշնամու տասնյակ դիվիզիաները: Ես հնարավորություն ունեցա տեսնել դատարաններում օրենքների անպարկեշտ խախտման տասնյակ դեպքեր, ինչի արդյունքում մարդիկ գալիս էին արցունքն աչքերին, ամբողջովին հուսահատ ու պնդում էին, որ այլևս անհնար է Արցախում ապրել և որ ցանկանում են լքել Արցախը:
Մինչ հայաստանյան իշխանափոխությունը, դատարանի միջոցով հարցերի արդարացի լուծման հույս ունենալը անհեթեթություն էր: Նույնիսկ այդ ժամանակներում դատական համակարգում կային մարդիկ, ովքեր հայտնում էին իրենց հատուկ կարծիքը, ցուցաբերում պարկեշտություն և համառություն: Դատավորներ, ովքեր գիտեին, թե ինչպես առաջնորդվել «Պլատոնը իմ բարեկամն է, բայց ճշմարտությունն ավելի թանկ է» սկզբունքով: Հավերժ փառք ու պատիվ այդ մարդկանց: Բայց, ավաղ, նրանք չէին կարող ամբողջովին ազդել իրավիճակի վրա: Այնուամենայնիվ, Թավշյա հեղափոխությունը բոլոր դատավորներին, ովքեր նախկինում չէին կարող դա իրենց թույլ տալ, հնարավորություն տվեց դառնալ ավելի ինքնուրույն և արդար:
Այսինքն՝ ես չեմ բացահայտի մեծ գաղտնիք, եթե ասեմ, որ մեր ժամանակակից դատական համակարգը ձևավորվել է արդարացի լինելու համար ոչ բարենպաստ պայմաններում: Բայց եկավ 2016թ․ (պարզվեց, որ թագավորը մերկ էր), իսկ դրանից հետո 2018 թ․ և հայ ժողովուրդը հայտնեց արդարության վերաբերյալ իր իրավունքը: Ահա թե ինչու, երբ Ստեփանակերտի կենտրոնական հրապարակից Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց, որ այն դատավորները, ովքեր ոչ բարեխիղճորեն են կատարում իրենց պարտականությունները, սպառնալիք են ազգային անվտանգության համար, ժողովուրդն այդ խոսքերը ցնծությամբ ընդունեց:
Ես պնդում եմ, որ դատավոր Հասմիկ Հարությունյանը վտանգի է ենթարկում ինչպես դատական համակարգի, այնպես էլ ողջ պետականության նկատմամբ վստահությունը, ինչի արդյունքում նվազում է հավատքը այդ ինստիտուտների նկատմամբ:
Аrcakh24.info կայքի ընթերցողները, իհարկե, հիշում են քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքի կոպիտ խախտումները, որոնք կատարվել են դատաքննության ընթացքում դատավոր Հասմիկ Հարությունյանի կողմից: Բանն այն է, որ դատավոր Հասմիկ Հարությունյանը արգելեց դատական նիստի ձայնագրությունը և չքննարկեց դատարանի տեսագրության թույլտվություն ստանալու միջնորդությունը: Հիշեցնենք, որ դատաքննության կողմերից յուրաքանչյուրն իրավունք ունի ձայնագրություններ անելու, և դատավորից թույլտվություն չի պահանջվում: Այստեղ, իհարկե, հարց է ծագում. Դատավոր Հասմիկ Արտյուշայի Հարությունյանը դիտավորությամբ է խախտել հայցվորի իրավունքները, թե նա իսկապես չգիտեր, որ սա քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքով ամրագրված մասնակիցների անքակտելի իրավունք է, իհարկե, այս դեպքում հարց է ծագում այդ սուբյեկտի մասնագիտական պիտանելիության վերաբերյալ: Բայց դատավոր Հասմիկ Արտյուշայի Հարությունյանը որոշեց կանգ չառնել, և երբ նրան նրբակիրթ ներկայացվեց ինքնաբացարկի միջնորդություն՝ չհիշատակելով ոչ դատավորի մասնագիտական անհամապատասխանության, և ոչ էլ հայցվորի իրավունքների նկատմամբ կանխակալ վերաբերմունքի մասին, նա որոշեց մերժել առանց բողոքարկման իրավունքի՝ դրանով իսկ խախտելով Արցախի Հանրապետության դատական օրենսգրքի 52-րդ հոդվածի առաջին մասը: Այդ պահին ես թյուրամտորեն ենթադրեցի, որ դատավոր Հասմիկ Արտյուշայի Հարությունյանը գիտակցեց իր սխալը և որոշեցի, որ բոլորն արժանի են երկրորդ հնարավորության, նույնիսկ եթե խոսքը վերաբերվում է դատավորին:
Բայց դատավոր Հասմիկ Արտյուշայի Հարությունյանն այդպիսին չէ, որ այդ ամենով բավարարվի: Չնայած միջնորդություններին և բազմաթիվ նախազգուշացումներին, դատավոր Հասմիկ Հարությունյանն իրականացրեց այնպիսի գործողություններ, որոնք այլ կերպ հնարավոր չէ դասակարգել, եթե ոչ որպես աջակցություն հանցագործներին (կասկած չկա, որ փաստաթղթերի կեղծումը հանցագործություն է): Ես պնդում եմ, որ դատավոր Հասմիկ Հարությունյանը, տեղյակ լինելով, որ իր անգործությունը կհանգեցնի քրեական գործ հարուցելու համար կարևոր փաստաթղթերի «փչացմանը» (կամ մասնակի փչացման), ոչինչ չի ձեռնարկել, որպեսզի ապացույցները պահպանեն իրենց «պիտանելիությունը»: Դատավոր Հասմիկ Հարությունյանը հնարավորություն ուներ պահպանել ապացույցների մեծ «օգտակարությունը», բայց դատավոր Հասմիկ Հարությունյանն իր գործողությունների արդյունքում (անգործությամբ) նպաստեց ապացույցների օգտակարության մասնակի կորստին, դրանով իսկ դատավոր Հասմիկ Արտյուշայի Հարությունյանը օգնություն ցուցաբերեց հանցագործներին:
Թողնել պատասխան